(Vikeke) Mudansa – Deste tempu koloniál, Eletrisidade iha suku Uaimori Tula Postu Administrativu Vikeke Munisipiu Vikeke seidauk lakan, AJAR husu reprezentante povu iha uma fukun parlamentu atu ko’alia povu nia preokupasaun ba parte governu.
Koordenadór AJAR Inosencio Xavier informa, ema hotu hatene Uaimori tula knuk ba Rezistensia tanba ema barak mate iha suku ne’ebá tan de’it luta ba rezisténsia maibé tempu kalan sira nafatin hela iha nakukun laran.
“Deputadu/a mak ain lima povu nian entaun tenke ko’alia ba parte relevante nune’e governante sira bele tau ba asaun la’os rona de’it buka polítika tun-sae hodi lohi povu iha kampaña, manán tiha konfiansa husi povu haluha promesa,” dehan Kordenador AJAR ba Mudansa.info iha Farol Dili, kuarta 05/10/2022.
Inosencio afirma, nia sente Tinan ida ne’e sai oportune ba Deputadu sira atu halo diskusaun ba Orsamentu Jeral Estadu 2023 ne’ebé ho montante kuaze $. 3 billoens itál, ida ne’e bele tau prioridade liu ba preokupasaun ne’ebé povu sira preokupa hela liuliu ba sira ne’ebé hela iha área rurais.
“Ami nia rekomendasaun ba parlamentu kona-ba karreta 30 ne’ebé imi prepara ne’e la urjente maibé responde lai ba povu sira nia preokupasaun liuliu ba povu ne’ebé seidauk asesu eletrisidade, bee moos, Estrada, edukasaun no saúde,” nia rekomenda.
Koordenadór AJAR, Inosencio informa, Iha territóriu nasionál VIII governu harii tan empreza públika ida ho naran Eletrisidade Timor Leste (ETL), ne’ebé haree liu ba distribuisaun liña eletrisidade ba komunidade sira.
“Prezidente sira simu osan boot maibé povu barak seidauk sente eletrisidade nia naroman entaun sira nia saláriu ne’e la reflete ba sira nia servisu tanba ne’e ami ezije, prestasaun públiku nu’udar direitu ida ba povu atu asesu naroman husi liña eletrisidade,” Inosencio relata. Nia sujere.
Iha sorin seluk, Xefe Suku Uaimori Tula Francelino Antonio haktuir, tinan barak ona sira hela de’it iha nakukun laran maski Timor-Leste ukun an tinan 20 ona maibé sira la sente Timor-Leste ukun an.
“Eletrisidade rin ne’e foin harii iha fulan setembru nia laran dadaun ne’e kompañia Jofa mak hala’o hela servisu, maibé agora sira hahú fali husi Venilale hodi monta kopu iha besi leten tanba Tuir kompañia nia promesa katak, fulan dezembru tinan ne’e eletrisidade lakan ona iha Uamori,” Francelino deklara.
Francelino relata, husi nia mandatu ne’ebé hahú iha tinan 2016, nia hatama kedas proposta ba parte governu kona-ba eletrisidade, bee, no Estrada nian maibé to’o agora la iha resposta husi parte relevante.
“Hanesan autoridade lokál husu ba ministériu relevante atu tau atensaun másimu ba suku ida ne’e tanba ukun an tinan barak ona povu presiza moris di’ak iha rai ida ne’e maibé realidade komunidade Uaimori seidauk moris iha naroman Eletrisidade nian,” xefe suku ne’e argumenta.
Iha fatin seluk, Prezidente Eletrisidade Timor-Leste, Empreza Públiku (ETL,E.P), Paulo da Silva esplika, ETL halo programa ida, fahe ba faze tolu, primeiru faze 44 projetu kobre 24 suku, depois segundu faze 34 projetu kobre 17 suku, no ida seluk maka 36 projetu kobre 23 suku.
“Ita implementa la’o hela, primeiru faze la’o iha suku 6 konklui ona porsentu 100 no balu la’o hela, nune’e espera iha fulan ida ou balu bele konklui tan,” tenik Prezidente ETL Paulo
Nia reafirma, iha Segundu faze tama ona implementasaun kompañia hahú konstrusaun iha terenu no terseiru faze mak agora tama ona faze finalizasaun avaliasaun tékniku ho finansia, depois ETL halo asina kontratu ho kompañia sira atu implementa.
“Tinan ida ne’e ita promove suku hotu-hotu, la’ós asesu kedas mais promove hotu iha prosesu eletrifikasaun, Entaun ita-nia inisiativa iha fim de ano, maioria husi projetu sira ne’e konklui ita-nia populasaun sira bele asesu ahi,” nia relata.
Nia subliña, Politika eletrifikasaun komunitáriu sei serbisu komunitáriu entre ETL ho komunidade, atu serbisu hamutuk hodi aselera serbisu eletrifikasaun nune’e populasaun labele hein kleur tanba sira hein ona iha tinan rua liu ona.
Observasaun Jornalista Media Mudansa nian iha terenu, populasaun iha Suku Uaimori dadaun ne’e uma de’it enerjia solar (sinar), hodi haroman uma laran iha tempu kalan, aleinde ida ne’e komunidade sira la asesu mós rede Komunikasaun (Jaringan) Telemor, Timor Telekom inklui la asesu rede Telkomsel.
Jornalista : Ekipa MD
Editór : Orlando Magno