FOKUPERS: Fatin Eskola La’os Fatin Ba Violénsia

banner 120x600

 

(Díli) Farol– Forum komunikasaun Feto Timor Lorosa’e (FOKUPERS sigla Indonesia) Kondena maka’as  aktu asedio seksual no abuzu seksual ne’ebé akontese iha Publiku liu-liu iha Nivel eskola sira, hanesan eskola Sekundária Jeral Nicolau Lobatu no eskola Sekundária Jeral 5 de Maio

Tuir Portavoz Menbru Fokupers Filomena Barros dos Reis heteten, husu Autoridade kompetente sira lori Kriminozu sira ba justisa tuir dalan legal no Nasaun Timor-Leste nu’udar nasaun ne’ ebé iha nia instrumentus legais sira hodi asegura nia sidadun hotu, feto, mane no labarik sira hodi moris livre no igual iha família, sosiedade, komunidade liu-liu iha Eskola no Universidade sira.

Konstituisaun RDTL iha Artigu 16 no 17, konsta “Universalidade no igualdade’” hodi hatur ema hotu iha direitu iha Lei nia oin hodi moris livre no igual sem iha deskriminasaun, torturasaun no violénsia”,dehan Portavoz Filomena ba Jornalista iha salaun Fokupers, Kinta, 06/03/2025

Nune’e nia haktuir, Iha Konstituisauan RDTL mós hatur no asegura Lei protesaun ba labarik no oan sira ne’ebé konsta iha Artigu 18 Labarik sira iha direitu ba protesaun espesiál, husi família, komunidade no mós Estadu liu-liu hasoru hahalok hotu hanesan la tau matan, diskriminasaun, violénsia, opresaun, abuzu seksual no explorasaun seksual.

Estadu TimorLeste mós garante hodi ratifika instrumentus internasionáis sira hanesan CEDAW, Plataforma Bejing, Resolusaun 1325 (Feto Paz no Seguransa) (CRC) ka (KDL) Covention rights for children/  konvensaun direitu ba labarik sira hodi proteje no asegura labarik hotu husi aktus violénsia liu-liu abuzu seksual”,dehan Portavoz

Nia relata, FOKUPERS nafatin luta no halo advokasia kontra aktus de violénsia hasoru feto no labarik feto sira ne’ebé sai vítima husi violénsia bazeia ba jéneru, ho nia vizaun “Feto Timor-Leste moris iha dame iha uma laran, komunidade no nasaun ne’ebé respeita igualidade jéneru no ho misaun hapara violénsia hahú husi nivel individu, uma laran to’o nivel institusional nian liu husi movimentu hodi hakbi’it feto iha aspektu hotu-hotu ho servisu integradu.

Iha inisiu tinan 2025 total kazu ne’ebé rejista iha Fokupers hamutuk 40 no sobrevivente ne’ebé sei kontinua hela iha Uma Mahon husi tinan 2024 to’o agora hamutuk 56, ne’e hatudu injustisa kontinua iha no buras, autor violénsia kontinua livre tamba konsidera violénsia ne’ebe sira komete ne’e simples hodi la hatur justisa ka lei ne’ebé rigorozu hodi kondena suspeitu sira”, nia afirma.

Filomena deklara, Akontesimentu violénsia hasoru feto no labarik feto estudante sira, iha nivel eskola (treseiru siklu) to’o Universidade sira, Estudante feto sira sai nafatin alvu ba agresaun individu pessoal, superioridade no interese individu hodi haburas no hatudu exemplu ladiak ba hahalok violénsia hanesan asediu seksual no asaltu seksual.

“Fatin eskola no Universidade sira lolos fatin hakmatek no fatin atu kria no produz jerasaun foun nakonu ho Espiritu de sabedoria laos fatin ba violénsia”,Nia lamenta.

Portavos nee haktuir, Akontesimentu fulan Fevereiro 2025, eskola sai nafatin alvu ba violénsia hanesan asediu seksual no asaltu seksual, hahalok ne’ebé presija tebes ema hotu nia atensaun liu-liu Estadu Timor-Leste liu husi Ministeriu Edukasaun no Ministerio Justiça.

Akontesimentu abuzu seksual no asaltu seksual iha eskola rua hanesan eskola Sekundária jeral Nicolau Lobato no eskola Sekundéria jeral 5 de Maio bolu ita hotu nia atensaun atu kondena maka’as hahalok sira ne’e, nia hateten

Filomena hatutan, FOKUPERS kondena maka’as ba aktu krime ne’e no sei kontinua halo advokasia hodi luta kontra aktus violénsia hasoru feto no labarik feto no ezije ba entidades xave governo no husu atu hatur justisa ne’ebé los ba feto sira.

Husu Ministerio da Edukasaun ho seriedade laos aplika deit regras Sansaun disiplinar maibé presija haforsa prosesu investigasaun, bainhira rezultado investigasaun hatudu Indisius Krime hodi bele prosesa ho lais kazu ne’e atu vítima sira bele hetan justisa ida ne’ebé justo, hakotu Portavos Filomena.

 

Jornalista :  Zemidonio Martins/ estaziadu Hilario Chaifan.

Editora :    Gaudencia Belo

 

banner 325x300