(Díli) Colmera-Portavoz Prezidenti Uniaun Estudante Universidade Munisípiu Ermera (UNEUMER) hamutuk ho movimentu foin sa’e Atsabe (MOFA) hodi realiza komunikadu imprensa relasiona ho Estrada ne’ebé mak sai problema bo’ot ba komunidade sira iha Munisípiu Ermera ne’ebé mak liga husi postu Gleno ba Letefoho, Atsabe no Hatulia.
Iha komunikadu imprensa ne’e, Portavoz Prezidenti Uniaun Estudante Universidade Munisípiu Ermera (UNEUMER) Zaqueu Maya de Araújo, Deklara, sira husi uniaun estudante universidade munisípiu Ermera (UNEUMER), hamutuk ho movimentu foin sa’e Atsabe (MOFA) realiza komunikadu imprensa ba daruak, hodi re-afirma pozisaun estudante nian, ba komunitadu imprensa ne’ebé hala’o iha loron 1 fulan fevereiru liu ba.
Porta voz ne’e dehan, Komunikadu Imprensa ne’ebé sira hala’o bazeia ba prinsipiu demokrasia ne’ebé mak hakerek nanis ona iha konstituisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste (RDTL) ne’ebé estadu direitu demokrátiku nian, respeitu ba direitu umanu fundamentais individuais, koletivus sosiais no polítikus garantia iha konstituisaun, bazeia ba prinsipiu soberania popular povu mak na’in ba poder konstituente tanba ne’e mak ema hotu hatudu lolos ho forma ativa iha polítika dezenvolimentu moris di’ak povu nian.
“Nune’e direitu fundamentais sira ne’e hotu, ida mak direitu baziku asesu ba kondisaun estrada ne’ebé mak adekuadu no favorável, maibé infelizmente saida mak akontese iha munisípiu Ermera, kondisaun estrada sai grave tebe-tebes ba povu, maioria munisípiu ermera susar ba komunidade sira atu asesu ho Estrada ne’ebé mak di’ak, tanba estrada lalo’os ona ba transporte públiku tantu privadu hodi halo movimentu, ikus nia afeita ba hamate rendimentu ekonomia família nian iha munisípiu Ermera, basa realidade sosiál ne’ebé akontese ba komunidade sira iha postu lima (5), hanesan; Ermera antiga, Letefoho, Hatulia A, Hatulia B, no Atsabe,” dehan Portavoz Prezidente UNEUMER, Zaqueu Maya de Araújo iha nia komunikadu imprensa iha jardim 5 de maio, Kinta 06/02/2025.
Nia hatutan, impaktu husi Estrada ne’ebé mak la favorável hodi fó impaktu bo’ot ba ekonomia família nian, tanba komunidade sira labele lori sira nia produtu lókal hodi asesu ba iha merkadu.
“Komunidade sira husi postu lima (5) ne’e lakon sira nia produtu lókal hanesan; Batar, Ai-farina, Fehuk, Talas, Kafe, Foos-rai, Modo tahan no seluk tan, tanba sira labele lori mai iha merkadu no labele kompete ho produtu importasaun ne’ebé mai husi rai seluk hanesan Xina sira fa’an iha sidade Gleno no Ermera antiga”, hatutan nia
Enkuantu kondisaun Estrada ne’e minimiza vizitante husi munisípiu sira seluk no mós estranjeiru sira atu vizita fatin turízmu komunitáriu sira iha munisípiu Ermera hanesan; turízmu relijiozu Kistu-Liurai iha Postu letefoho, Bee Manas no Bee Mean iha Postu Hatulia A, identidade munisípiu Ermera nian mak kafe iha Suku Fatubesi Postu Hatulia B, turízmu Relijiozu nain feto peregrina iha suku fatubesi postu Hatulia B, abrigu rezisténsia saudozu Nino Koni Santana iha Suku mertutu Postu Ermera antiga no seluk tan.
“Turízmu sira ne’e abandonadu tanba lahetan vizita husi ema seluk, no komunidade sira mós la hetan benefisiu husi ne’eba tanba kondisaun estrada ne’ebé la premite atu atrai turista sira atu mai vizita fatin turízmu sira iha munisípiu Ermera”, nia salienta.
Portavoz ne’e afirma, hare’e ba problma sira hotu mak sira liu husi organizasaun uniaun estudante universidade munisípiu Ermera (UNEUMER), hamutuk ho movimentu foin sa’e Atsabe (MOFA), mobiliza estudante no joventude Ermera oan hotu atu realiza komunikadu imprensa iha loron 1 fulan fevereiru tinan ne’e hodi ezizi ba nonu governu konstituisional ne’ebé lidera husi partidu rua hanesan Conselho Nasionál da Rezisténsia Timorense (CNRT sigla portuguȇs) no Partidu Demokratiku (PD sigla portuguȇs) hodi hare’e lalais ba kondisaun konektividade infraestrutura hanesan estrada iha munisípiu Ermera ne’ebé sai grave.
“Ami mós reprezenta povu lian la’ek sira no hirak ne’ebé nia produtu la folin iha merkadu no hetan esplorasaun husi sistema ohin loron, maibé saida mak akontese, Prezidente Autoridade Munisípiu Ermera (PAM-E) atual hodi foti desijaun halo komunikadu imprensa hodi halo intervensaun iha loron 4 fulan fevereiru hori-bainruak ba estudante sira nia aspirasaun no vontade iha estadu diretu demokratiku, husi ne’e mós ita konsidera (PAM-E) matan delek ba realidade sosiál ne’ebé nia povu hasoru iha munisípiu Ermera, PAM-E mak ema ida ne’ebé halo traisaun lolos ba povu munisípiu Ermera, razaun tanba tauk lakon poder atribuidu husi partidu CNRT”, dehan nia.
Nune’e UNEUMER hamutuk ho MOFA apela ba sosiedade hotu husi munisípiu Ermeran katak saida mak PAM Ermera ko’alia la reperezenta povu nia sofrementu.
“Tanba ne’e ami husi UNEUMER hamutuk ho MOFA apela ba sosiedade hotu husi munisípiu Ermera katak, saida maka PAM-E ko’alia la reprezenta povu nia sofrimentu, se nia dehan nia reprezenta povu tansa nia ukun to’o agora lahatudu progresu ruma ba Ermera, ami mós hakarak alerta tan katak, se estrada tinan ida ne’e mak nafatin aat signifika PAM-E ne’ebé partidu CNRT nomeia la reprezenta povu ki’ik no ki’ak sira, maibé sira reprezenta de’it grupu ki’ik sira hanesan partidu, osan nain no sira nia família”, tenik nia.
Iha fatin hanesan, Prezidente Movimentu Foin sa’e Atsabe (MOFA) Egritu do Santos hatutan, iha sira nia konferensia antes ne’e, sira hatur katak sira husu seriedade iha implemensaun.
“Maibé konferensia ne’ebé PAM-E halo, kontrovesrsial ho saida mak ami ezizi, antes ne’e ideia ne’ebé mak tama ona ne’e mak ami hanoin organiza atu inpede baze implemensaun ba Estrada iha munisípiu Ermera liga ba Gleno, Atsabe, Ermera antiga, no Hatulia A no B, PAM Ermera nia la ba Atsabe, la ba Ermera antiga no nia la ba Hatulia A no B hodi senti estrada ne’ebé aat, se nia ba karik nia sei senti sofrementu husi estrada ida ne’e durante tinan 2023 nia laran to’o agora”, hakotu nia.
Jornalista: Rogerio Anuno
Editora: Sandi Belo
