(Dili) Mudansa–Diretor Sosiedade Sivil liuhosi Diretor Luta Hamutuk Jose Alves hatete, asaun ne’ebé Sekretariu Estadu Toponimia no Organizasaun Urbana (SEATOU) halo ne’e hanesan preman kota nian no la mersere atu ukun rai ida ne’e Se Sekretariu Toponimia lembra fali Xanana ba tanis iha fatin-fatin, lolos labele halo asaun ida ne’e.
“Asaun ne’ebé mak SEATOU halo ne’e hanesan preman kota nian no nia la mersere atu ukun rai ne’e, ha’u hanoin katak se nia lembra fila fali Xanana ba tanis iha fatin-fatin lolos nia la halo asaun ida hanesan ne’e, no asaun brutal, ema ne’e ditadura, nasaun ida ne’e nasaun demokratika ami nu’udar sosiadade sivíl sei kontinua ho aproximasaun no meus hotu se labele ami sei organiza tur iha (SEATOU) nia fatin, ami sei ba Parlamentu tanba Parlamentu reprezenta povu hodi tur iha Parlamentu no Xanana mós La’ós maun bo’ot ona,” Dehan Diretor Luta Hamutuk José Alves ba jornalista sira iha fundasaun haburas Dili, 22/04/2024 hafoin komunikadu Imprensa ne’ebe halo’o hosi kamada sosiedade sivil Rede ba Rai
Diretor Informa tan, labele tolera demais tanba labarik sira barak mak la eskola labarik sira tanis, tanba fatin atu toba de’it mós araska, ne’e la’ós humanu ona, estadu no governu ne’e povu iha mak estadu no governu iha ne’ebé labele tolera ho asaun ida ne’e.
Diretor Ezekutivu RBR Hortencio Pedrito Vierra hatutan tan Rede ba rai iha pozisaun firme nafatin aktu saida de’it husi governu tenke bazeia ba prosedimentu legál sira bazeia ba lei ne’e mak estadu rasik prodúz Lei Nú 17 no mós Lei Nú 8/2017 klaru katak buat hotu, aktu saida de’it husi governante sira tenke bazeia ba Lei ne’ebé iha.
“Ita nia maluk sira ne’ebé mak koñesimentu di’ak ba Lei ha’u hanoin situasaun sei la akontese no rungu-raga, ba rai privadu no rai estadu fali, klaru katak povu Timor nu’udar instrumentu estadu povu mak sai makína estadu nian povu mak proteze estadu ne’e sai metin iha nasaun ne’ebé de’it so povu mak autor ba dezenvolvimentu, povu mak halo kontrolu ba dínamika pratika sira ne’ebé mak lao di’ak ga la di’ak povu mak oin, tanba estadu ne’e povu mak harií la’ós ema Germano mak harií,” Nia Afirma
Nia hateten, Nu’udar governante, Se nia hanoin nia povu duni propriadade nu’udar estadu nian klaru katak povu hela iha ne’eba duni, tanba situasaun obriga sira tun husi Munisipiu, sira atu buka fatin tanba iha tempu Indonesia iha Dili ne’e ema Indonesia mak nakonu halo negosiu Timoroan hanesan sai penonton.
“Bainhira liberta ita nia rai iha oportunidade katak ita nia povu senti katak espasu iha ona atu bele uza merkadu hodi fa’an sasan, tanba uluk Indonesia mak okupa agora ukun an ona Timoroan bele hela fatin hodi buka nia moris, rai estadu ne’ebé mak povu hela ne’e la’ós kulpa povu nia, maibé ida ne’e frakeja husi ita nia lider no governante sira la jere ho didi’ak hanesan tasi tolu rai mamuk, maibé saida mak akontese tanba governu inkapasidade komunidade tau estaka iha ne’eba halo uma, maibé governu la mai antisipa, la tau orden takak ida ne’e rai estadu, ita trata ita nia ema hanesan boneka,”Nia Tenik
Diretor Rede ba rai informa tan, dezenvolvimentu premeiru etíka moral mak iha fundamentu liu kuandu la iha etíka ho moral governasaun sei sabraut hela bainhira hasai ema ida iha prosedimentu legál lubuk ida se planu husi governu hanesan sosiadade sivíl konsidera katak povu ho governu família, tanba atitude ne’ebé la di’ak entaun haketak povu sira governu tur iha AC laran.
“Sira dehan katak komunidade la kopera governu, maibé ba ha’u governu mak la kopera ho komunidade hori bainhira mak koperasaun dehan katak ha’u mai nonok marka o nia uma, mai tur hamutuk iha biti ida, maibé ho orientasaun katak tempu hanesan ne’e imi sai ona ida ne’e mak dehan koperasaun ka komunidade hakarak kopera governu maibé governu mak lakoi kopera ho komunidade,”Hakotu Diretor Rere ba rai Hortencio Pedrito Vierra.
Iha sorin seluk Vítima afetadu Julião Dos Santos hatutan tan katak governu la iha aproximasaun ba sira tanba la iha enkontru ho xefe Suku no xefe Aldeia mós la iha no antes ne’e mós familia Afetadu sira iha foho, depois fila mai sasan sira la iha hotu.
“Antes ne’e notifikasaun iha duni maibé latama ami nia laran ami labele aseita Surat ruma, ami la asina, tanba ami hela ne’eba kleur ona durante 2010 ami mós servisu ne’eba balun loke keos balun hela permanente iha ne’eba, tanba sertifikadu uma nia mós iha, agora dadaun ami hela iha tasi ibun de’it fatin la iha, balun lori oan sira ba Taibesi, kalan jam 1 ou 2 lao buka nia inan aman no fila fali mai,” Dehan Familia Afetadu
Nia hatutan, Momentu Sekretariu Estadu Toponimia sobu ne’e nia kronolojia premeiru, fulan fevereiru husi Estatal mak ba foti dadus no sira hatete de’it katak foti dadus la kompletu atu halo kompletu entaun, sira mai foti dadus hakerek naran asina hamriik iha uma oin hodi hasai foto no marka nomor ba uma.
“Depois fulan marsu dia 25 notifikasaun ba husi Postu Administrativu Kristu Rei ho Sefe suku Bidau Santana mak lori ba no iha notifikasaun laran ne’e dehan hamamuk fatin ba loron 21 dias, la iha seluk ho imajen foto uluk sira hasai ne’e hamutuk ho karta notifikasaun ne’e, ami atu hasai ami nia sasan ne’e atu tau iha ne’ebé ami fatin mak ne’e entaun ami la simu ho notifikasaun ida ne’e maibé la iha ema ida atu tun dialogu ho ami,” dehan nia
Ohin loron sigunda maibé la hatene oan sira eskola ka lae, balun ba eskola balun la ba eskola balun ba hela ho Tiun sira, agora vitima sira hanoin hela oinsa para sira nia oan sira tenke ba fali eskola, foin dadauk sobu ne’e tempu udan tan, sasan sira ne’ebé mak sira hasai mai liur udan kona aat hotu, oan nia ropa no livru balun la uza, farda eskola nia balun bataku hanehan hotu ami buka la hetan,” Hakotu Nia
Jornalista : Gaudencia Belo
Editór : Veraka
