(Dili) Mudansa – Ministeriu Agrikultura Pekuaria ho Peska no Floresta (MAPPF) liu husi Sekretária Estadu Floresta (SEF) sei tau Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2024 nune’e bele fo prioridade ba dezenvolvimentu ai-parapa.
Lia hirak ne’e, hato’o husi SEF, Fernandino Vieira da Costa hafoin Komemora Loron Internasionál Ai-Parapa iha loron 26 fulan Jullu kada tinan ho tema “Kuidadu Ai-Parapa Sei Hametin Recilensia Hasoru Alterasaun Klimatika” iha Metinaro, Sesta 28/07/2023
SEF, Fernandino Vieira da Costa informa, Ai-parapa hanesan espefisíku importante ho nia funsaun bele fó protesaun ba ikan ne’ebé moris iha tasi laran nune’e sira tolu karik sei tolu iha ai-parapa laran maka fila fali ba tasi laran.
Depois funsaun ida kona-ba ai-parapa hanesan satán dezastre naturais ne’ebé mosu hanesan sunami, ida ne’e maka salvasaun ida husi sunami tanba mosu la ema hotu-hotu espera, sei mosu erozaun, fatin ba balada fuik sira no sira ne’ebé maka moris iha ai-parapa laran.
“Programa IX Governu konstitusionál ne’ebé aprova ona iha Konsellu Ministru (KM) durante tinan 5, ho ida ne’e IX Governu mós prioridade ba dezenvolvimentu ai-parapa iha área kosteiru ne’ebé importante tebetebes,” dehan SEF, Fernandino.
Nia esplika, nu’udar Sekretráiu Estadu Floresta (SEF) foin hala’o serbisu loron 28, nune’e maka iha Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2024 governu sei tau nafatin osan hodi dezenvolve ai-parapa ne’e di’ak liu tan.
Nia rekoñese ai-parapa ne’e iha tempu Portugés to’o okupasaun Indonézia hamutuk rihun 2940 ne’ebé Timor-Leste iha ai-parapa hektares rihun 9, maibé realidade bazeia ba rezultadu observasaun ne’ebé hatudu katak hela de’it hektares rihun 4.
Nia esplika, husi númeru ne’ebé nasaun ne’e lakon ai-parapa hektares rihun 5, la’ós kauza husi bailoron naruk, maibé husi segmentasaun ne’ebé husi foho tun mai tasi hotu maka hamate ai-parapa sira iha tasi ninin no mós atividade ne’ebé maka ema tesi, ne’ebé kauza husi ne’e maka estraga ai-parapa.
“Governu iha responsabilidade nafatin hodi haree asuntu hodi halo buat ruma, ne’ebé apela de’it ba inan aman sira liuliu komunidade ne’ebé hela iha tasi ninin, mai hamutuk hodi kuidadu nafatin ai-parapa ne’ebé moris iha ne’e,” nia rekomenda.
Nia aumenta, polítika Governu nian iha tinan 5 mai SEF tau nafatin programa reflorestasaun ho avo-florestasaun, ne’ebé iha programa klaru ona durante tinan 5 Governu liu husi SEF sei mellora hodi dezenvolve no tau importánsia oinsá aloka orsamentu hodi halo reflorestasaun.
Iha fatin hanesan Administradór Postu Administrativu Metinaro, Julio Norberto, agradese ba programa IX Governu konstitusionál ne’ebé hahú implementa kuda ai-parapa hodi komemora loron internasionál ai-parapa iha Postu Administrativu Metinaro.
“Ha’u-nia apelu ba komunidade sira, Governu implementa atu kuidadu ne’e husi ita komunidade sira, se ita la iha konsiénsia maka ai-parapa sira ne’e nafatin de’it maski ita investe osan boot,” nia informa.
Observasaun média Mudansa iha komemorasaun loron internasionál ai-parapa ho osan $.300.00, ne’ebé selebra iha suku Sanulu, Postu Administrativu Metinaro, Munisípiu Dili.
Jornalista : Mariano Do Santos Abi
Editór : Orlando Magno