ONU: Asaun Klimátika Oportunidade Haforsa Era Enerjia Mo’os No Domin Iha Mundo

(Díli) Kaikoli– Sekrétario Geral Nasoes Unidas (ONU) Antonio Guterres Hatete, Asaun Klimátika Oportunidade Haforsa Era Enerjia mo’os no domina iha mundu ho problema no konflitu no ka’os klimátiku hodi ema nia terus ne’ebe aumenta divizaun jeo politika.

Asaun Klimátika Oportunidade Haforsa Era Enerjia mo’os no domina iha mundu ho problema no konflitu ho ka’os klimátiku Hodi ema nia terus ne’ebe aumenta divizaun jeo politika Sira Maibé iha turbulénsia nia leet no istória seluk ida maka hakerek hela ninia implikasaun sira sei sai klean Iha istória tomak, no enerjia forma ona destinu ema nian hosi domina ahi, to’o aproveita fahe átomo.

“Asaun Klimátika Oportunidade Haforsa Era Enerjia mo’os no domina iha mundu ho problema no konflitu ho ka’os klimátiku, belun sira husi mundu tomak notísia sira domina iha mundu ho problema no konflitu ho ka’os klimátiku hodi ema nia terus ne’ebé aumenta hodi divizaun jeo-polítika sira, agora ita iha ona era foun ida nia rohan Kombustível fósil sira hotu daudaun no loro-matan mosu iha era enerjia mo’os tuir de’it osan $2 trilhaun. dehan (ONU) Antonio Guterres iha nia diskursus liu husi video rekor iha Salaun kofi Anan kaikoli Díli, 24/07/2025

Nia deklara,  enerjia mo’os iha tinan kotuk ne’e $800 billoens liu fali kombustível fósil sira, no sa’e kuaze 70% iha tinan sanulu nia laran no dadus foun ne’ebé fó sai ohin husi Ajénsia Internasionál Enerjia Renovável nian, hatudu katak solar  ladún kleur liu bá kustu dala ha’at husi kombustível fósil sira agora baratu liu mak 41% anin iha tasi-laran mak 53% no liu 90% husi renovável foun sira iha mundu tomak produz eletrisidade ho folin ne’ebé baratu liu duké alternativa kombustível fósil foun ne’ebé baratu liu ida-ne’e la’ós de’it mudansa iha podér ida ne’e mak mudansa iha posibilidade hodi hadi’a nia relasaun ho klima.

“Agora daudaun, emisaun karbonu sira ne’ebé maka salva husi loro-matan no anin iha nivel mundiál kuaze ekivalente ho saida mak Uniaun Europeia tomak produz iha tinan ida nia laran, maibé transformasaun ida-ne’e fundamentalmente kona-ba seguransa enerjétika no seguransa ema nian”, nia hatete

ONU klarifika, ekónomia intelijente servisu sira ne’ebé di’ak saúde públika, avansa objetivu sira dezenvolvimentu sustentável nian no fornese enerjia ne’ebé mo’os no baratu ba ema hotu, iha fatin hotu-hotu.

“Ohin ami fó sai relatóriu espesiál ida ho ápoiu husi ajénsia no parseiru sira (ONU) nian ajénsia enerjia Internasionál, FMI, IRENA, OECD no Banku Mundiál sira,

relatóriu ne’e hatudu to’o iha ne’ebé mak ita to’o ona iha dékada ida dezde akordu Paris nian ne’ebé hamosu revolusaun enerjia nian no ida-ne’e destaka benefísiu sira ne’ebé bo’ot no asaun sira ne’ebé presiza atu aselera tranzisaun ida ne’ebé justu iha nível mundiál”, nia informa

Tinan kotuk, kuaze kapasidade enerjia foun hotu-hotu ne’ebé hari mai husi enerjia renovável sira no kontinente hotu-hotu iha rai aumenta kapasidade renovável barak liu duké kombustível fósil sira no futuru enerjia nian la’os ona promesa maibé ida ne’e faktu ida.

“La iha governu la iha indústria la iha interese espesiál ida mak bele hapara ida-ne’e no klaru, lobi kombustível fósil nian husi empreza kombustível fósil nian, balu sei koko no ita hatene to’o iha ne’ebé maka sira sei la’o, maibé ha’u nunka iha konfiansa liu katak sira sei failla, tanba ita liu ona pontu la iha retornu,Tanba razaun forte tolu Primeiru, ekonómia merkadu nian no durante dékada barak, emisaun sira no kresimentu ekonómiku aumenta hamutuk”, relata nia

Nia subliña, iha ekonomia avansadu barak, emisaun sira atinji ona pontu a’as liu, maibé kresimentu kontinua iha 2023 setór enerjia mo’os sira lori 10% husi kresimentu GDP globál no iha Índia, 5%. Estadus Unidus, 6%. Xina líder ida iha tranzisaun enerjétika 20% no iha Uniaun Europeia, besik 33%.

“Empregu sira iha setór enerjia mo’os agora barak liu empregu sira iha kombustível fósil ne’ebé emprega ema kuaze millaun 35 iha mundu tomak no texas mós fuan husi indústria kombustível fósil Amerikanu nian”, hakotu Sekrétario Geral Nasoes Unidas (ONU) Antonio Guterres.

 

Jornalista:   Zemidonio Martins

Editora:      Gaudencia Belo

banner 325x300