(Díli)-Vatican News-Papa Francisco mate iha Segunda-feira Páskua, loron 21 fulan Abril tinan 2025, ho idade walu nulu resin walu (88) iha ninia rezidénsia iha Casa Santa Marta Vatikanu Roma.
Tuir informasaun Ne’ebe Média mudansa (MD) asesu iha portal www.vaticannews.va/en.html katak “Pope Francis has died on Easter Monday at age of 88”, katak Iha ora tuku 9:45 AM, Kardeál Kevin Farrell, Camerlengo husi Kámara Apostólika, fó sai kona-ba Papa Francisco nia mate husi Casa Santa Marta ho liafuan sira hanesan tuir mai ne’e :

“Maun-alin doben sira, ho tristeza boot ha’u tenke fó sai kona-ba ita-nia Santu Padre Francisco nia mate. Iha oras tuku 7:35 ohin dadeer, Bispu Roma nian, Francisco, fila hikas ba Padre nia uma. Ninia moris tomak dedika ba servisu Na’i nian no ba Ninia Kreda. Nia hanorin ita atu moris valór sira Evanjellu nian ho korajen, fidelidade, liuliu iha domin universál kiak liu no marjinalizadu liu. Ho agradesimentu boot ba ninia ezemplu nu’udar dixípulu loos Na’i Jezús nian, ami elojia Papa Francisco nia klamar ba domin mizerikórdia rohan-laek Maromak Ida de’it no Trindade nian.” Hateten Kardeál Kevin Farrell, Camerlengo husi Kámara Apostólika
Amu-Papa tama iha Ospitál Poliklínika Agostino Gemelli iha loron-sesta, 14 fulan Fevereiru tinan 2025, hafoin sofre moras bronkite durante loron balun. Hafoin ida ne’e Papa Francisco nia situasaun sai aat liután, no nia médiku sira diagnoza pneumonia bilaterál iha loron-tersa, 18 Fevereiru.
Moris iha tinan 1936, Francisco hanesan papa dahuluk hosi Amérika Súl. Ninia papadu marka ho ninia defende sira ne’ebé halai sees hosi funu no hamlaha, no mós sira ne’ebé iha kiak, hodi hetan naran “Papa Povu nian”.
Iha tinan 2016, nia fase ain hosi refujiadu sira hosi relijiaun oioin iha sentru azilu ida iha liur Roma nian iha “jestu haraik-an no servisu nian”.
Nia mós fó sai ninia hanoin sira kona-ba asuntu oioin, hosi mudansa klimátika to’o dezigualdade rikusoin no papél feto sira-nian iha Igreja Katólika.
Ninia aseitasaun ba komunidade LGBTQ laiha presedente – hahú ho komentáriu ida ne’ebé la espera ba jornalista sira iha voo ida fila hosi Brazil kona-ba kleru omoseksuál.
Nia dehan: “Se ema ida gay no buka Maromak no iha vontade di’ak, sé mak ha’u atu tesi-lia ba sira?”
Maibé, iha fulan-Abril 2024 nia mosu hodi repete opozisaun maka’as hosi Vatikanu ba muda jéneru, surogasia, abortu no eutanasia, hodi asina testu “Dignitas Infinita” (Dignidade Infinita).
Iha tinan hanesan, nia kredensial liberal rasik hetan kestiona hafoin relatóriu sira katak nia uza liafuan omofóbiku iha odamatan taka nia kotuk.
Nu’udar joven ida iha nia rai-moris Arjentina, Francis hasai parte ida hosi pulmaun ida.
Iha tinan balun ikus nia moris nian, Francis presiza kadeira-roda ka ai-tonka ida atu la’o no limita nia ko’alia iha públiku enkuantu luta hasoru bronkite no gripe. Francisco pasa tempu ba dala uluk iha ospitál nu’udar papa iha tinan 2021 ba operasaun ida hodi hasai parte ida hosi nia kólon.
Iha Juñu 2023 nia tama iha ospitál hodi halo operasaun ba nia intestinu. Iha momentu ne’ebá, Vatikanu hatete katak nia sofre sintoma sira “rekorrente, todan no sai aat liután” ne’ebé kauza hosi hérnia abdominál ida.
Nia problema saúde foin lalais ne’e signifika katak nia hetan obriga atu la tuir eventu signifikativu sira iha kalendáriu Katóliku Romanu, inklui prosisaun tradisionál Sexta-Feira Santa nian iha Koliseu Roma nian iha tinan kotuk.
Iha 2022, nia fó hanoin katak nia bele husik kargu se nia saúde sai aat liután hafoin nia hetan foto uza kadeira-roda tanba problema mobilidade ne’ebé kauza hosi moras sciatica – kondisaun nervozu ida ne’ebé kauza moras iha ain.
Ninia antesesór, matebian Bento XVI, sai hanesan papa dahuluk ne’ebé rezigna-an iha tinan 600 resin iha tinan 2013 envezde serbisu ba vida tomak, no mate iha tinan 2022.
Amu-Papa nia naran orijinál maka Jorge Mario Bergoglio no uluk nia hala’o knaar nu’udar bispu iha Buenos Aires.
Estima katak ema katóliku biliaun 1,4 iha mundu tomak sei tanis ba Fransisku nia mate.
(Bele mos asesu notisia iha portal www.vaticannews.va/en.html )
(Ekipa Media Mudansa)