(Baucau) Quelicai -Estrada diresaun aldeia Darnafa no aldiea Loirae, suku Namanei, Postu Administrativu Quelicai, Munisípiu Baucau sai risku bo’ot ba komunidade nia vida tanba kondisaun estrada ne’ebé mak grave no la fó espasu ba komunidade sira atu bele asesu ba merkadu no ba postu Administrativu Quelicai.
Tuir komunidade Aldeia Loirae, Costodi dos Reis Barros hatete, iha aldeia nia laran ne’e problema barak mak komunidade sira hasoru, hanesan Estrada, Saúde, Edukasaun, no seluk tan.
“Estrada diresaun aldeia Darnafa no aldiea Loirae ne’e grave tebes tanba estrada ne’e aat kleur ona no to’o agora mós laiha parte relevante ida mak atu tun mai halo vizita ba iha ami nia aldeia ne’e”, dehan Costodi dos Reis Barros ba Média Mudansa iha aldeia Darnafa, Kuarta, 19/03/2025.
Nune’e nia haktuir, estrada diresaun aldeia Darnafa no aldeia Loirae ne’e risku bo’ot no fó impaktu bo’ot ba komunidade sira atu asesu ba merkadu no asesu ba postu Administrativu Quelicai.
“Estrada diresaun husi aldeia rua (2) ba merkadu ne’e ho distansia do’ok kuaze 25 kilo metru no bele mós fó impaktu no difikulta ba ami nia vida ekonomia hanesan fa’an produtu lokál sira no bele mós fó impaktu ba ami nia vida tanba dalan ne’ebé mak grave lós”, dehan nia.
Costodi relata, aldeia refere atu hakat ba postu Administrativu Quelicai no atu foti dokumentu ruma sira sente impaktu makas ba sira nia vida tanba tenki hakat liu mota ne’en (6).
Enkuantu iha aldeia rua ne’e mós iha difikuldade bo’ot hanesan atu ba iha sentru saúde, tanba iha aldeia refere iha inan isin rua sira atu asesu ba postu saúde ne’e difisil tebes tanba estrada nia kondisaun grave tebes no ambulansia atu ba tula moras mós fó risku bo’ot ba pasiente sira.
“Bai-bain ema ruma moras ne’e ami sempre lori ba sentru saúde Afasa, ne’e mós do’ok tebes, no dalan mós aat ne’ebé ami lori ba de’it ona, maibé ami sente la konfortável ho estrada ne’e tanba hakat liu mota no do’ok”, nia salienta.
Nia relata, dala ruma kareta iha, entaun sira uza kareta bele lori hela ba sentru saúde Afasa, no dala ruma kareta laiha sira kous pasiente uza lipa kesi ba ai hafoin lori ba sentru saúde Afasa tanba kareta balun atu ba iha aldeia Darnafa no aldiea Loirae ne’e tenki ema ne’ebé brani no husi aldia refere ba sentru saúde Afasa kuaze kilo metru ne’en (6).
“Parte relevante sira seidauk mai vizita no hare’e direita kondisaun Estrada direisaun ne’ebé komunidade aldeia rua (2) ne’e enfrenta”, konta Costodi.
Iha fatin hanesan Autoridade Aldeia Loirae, José Ximenes Bas hatutan, komunidade sira iha aldeia Darnafa no aldiea Loirae ne’e iha difikuldade bo’ot ba estrada, hanesan komunidade sira atu lori produtu ba merkadu mós susar lós, tanba estrada ne’e sai risku bo’ot ba sira nia vida, no fó impaktu mós ba sira nia ekonomia, tanba kondisaun estrada ne’ebé mak grave.
“Parte relevante sira mai ona hare’e direita kondisaun estrada ne’e maibé sira responde pozetivu mai ami no bainhira mak atu hadia ida ne’e ami seidauk hatene”, informa xefe aldeia ne’e.
Autoridade Lokál ne’e mós husu ba Governu atu tau importansia mós ba área rurál sira hodi bele hadia Estrada iha aldeia no suku sira, tanba komunidade barak mak hela iha área rurál.
“Governu sira labele hakmatek no labele hare’e de’it ba sidade atu furak, tenki hare’e mós ba área rurál sira, tanba iha área rurál sira hanesan aldeia rua ne’e enfrenta buat barak, ne’ebé husu liu-liu ba parte relevante sira atu tau importansia makas liu ba iha área rurál sira tanba iha área rurál ne’e komunidade barak mak hela iha fatin sira hanesan ne’e”, nia rekomenda.
Entretantu iha aldeia Loirae komunidade hamutuk atus lima ualu (508) ne’ebé kompostu husi mane atus rua haat nulu resin sia (249) no feto hamutuk atus rua lima nulu resin sia (259), no iha uma kain hamutuk lima nulu resin ne’en (56).
Tuir observasaun Média Mudansa nota katak aldeia Darnafa no aldiea Loirae enfrenta problema bo’ot hanesan, Estrada, Edukasaun, Saúde, Igreja no Seguransa.
Jornalista: Zemidonio Martins
Editora: Sandi Belo