(Laga) Mudansa-Joven Selagua ho inisiativa rasik harii grupu iha tinan 2019 ho naran la muda, mai ho nia aktividade ortikultura, kuda tomate hodi distribui ba merkadu lokál Laga, Baukau inklui Dili.
“Maske iha grupu nia laran hetan dezafiu ho Difikuldade barak no konsege grupu ne’e naksobu maibé ami ho kakutak malirin bolu malu fali no kontinua ami nia atividade la’o baibain,” dehan Reprezentante xefe grupu joaninha Brit, ba Jornalista hafoin halo media tour, Domingo (11/08/2024).
Reprezentante xefe Grupu la Muda Joanina Brito hatete, Bainhira sira lori tomate bá merkadu hanesan iha tempu tomate menus entaun ema sosa hotu maibé iha tempu tomate barak, sira lori bá merkadu dala ruma ema la sosa hotu.
“Bainhira ami bá fa’an mak ema sosa la hotu ami sente triste tanba dalan dook, husi ne’e ami bá fa’an iha merkadu iha tempu udan ami la’o de’it no iha tempu bailoron ami uza transporte privadu,” katak nia
Nia explika, Rezultadu husi tomate ne’e balu ami tau iha kofer grupu no balu sosa fali ai-dubu no tomate musan hodi kuda fali, alende ne’e, sosa fali ai no au hodi halo lutu haleu kantarelu atu animal sira la bele estraga, osan balu ami fahe iha grupu kada ema ida hetan osan 200 hodi uza ba ami nia nesesidade família.
“Tomate sira ne’e kuda hotu fulan tolu ami ku’u lori ba fa’an iha merkadu Atelari, Wedae, Selage, Baucau Vila no mós Dili kada fulan tolu ami hetan osan 1000 maibé ami hetan sorte aat hetan de’it 300 ou 400,” dehan Joaninha.
Reprezentante grupu Joaninha, husu ba parte governu no Ministériu relevante sira atu fó matéria fila rai nian tanba durante ne’e sira uza de’it sira nia forsa no atu haree mós bá kondisaun estrada tanba dala barak sira lori produtu lokal bá merkadu la’o ain de’it.
“Iha ami nia grupu ne’e hamutuk 12, feto 5, no mane 7, ami harii grupu la muda ne’e ami nia inisiativa rasik mak harii grupu ne’e hahu husi tinan 2019 to’o agora.
“Dezafiu ne’ebé mak ami hasoru iha grupu laran mak banhira ami atu sosa, ami presiza halibur iha uma laran, mak osan laiha entaun ami hahú hirus malu no ami hapara tiha ami nia grupu ne’e depois di’ak malu entaun grupu kontinua la’o hanesan baibain,” admite niaToos Tomate ne’ebe Grupu lamuda Kuda Imajen Ana Ribeiro
Estrada nee uluk populasaun kee rasik ho medida kilo metro 2, hetan mós apoiu husi ex- emprezariu selegua nia oan ida mak mai halai realidade mak nee duni, ida diak liu seidauk iha. Problema ne’ebé infrenta iha udan bo’ot kareta motor la liu tamba risku bo’ot populasaun sira mós lao ain. No iha foho leten, kompostu husi aldeia ida tomak mak hela iha foho tutun.
Fatin hanesan xefe aldeia Aleixo Belo pereira , husu ba parte relevante sira atu haree povu sira nia difikuldade liu-liu ba estrada tanba komunidade sira iha ne’e maioria agrikultura sira atu fa’an sira nia produtu mós susar los lori bá merkadu.
Nia afirma, Sira ne’ebé ho inisitiva harii grupu sira ne’e hakarak lori sira produtu ba f aan iha merkadu, tanba de’it estrada ladi’ak no grave liu tan transporte públiku sira la tama, sira pasensia la’o ain to’o merkadu,sira ne’ebé iha motor tulan rasik lori ba faan, maibé sira ne’ebé la’o ain ne’e, lori saku ida mak la’o maibé la’o troka malu tutur ho ajuda malu lori.
“Joven iha ne’e balu harii grupu ida ho naran la muda iha grupu ne’e sira kuda tomate, tomate fuan no tasak sira atu ba fa’an iha merkadu tempu udan sira la’o ain de’it to’o tama merkadu Baukau” nia hakotu.
Turi observasaun jornalista Media Mudansa nota katak, viagem husi suku sagadate ba aldeia Onebuu ho, Selegua estrada grave tebes ba populasaun sira ne’ebé hela iha aldeia rua ne’e, kareta ne’ebé tama ba aldeia rua ne’e hanesan transporte privade de’it mak halai tama ba aldeia, maibé tempu udan kareta saida de’it la halai tama ba aldeia Onebuu ho Selegua.tanba estrada ne’e ho kondisaun kee, populasaun husi aldeia rua tau osan hamutuk selu Exkapator mak kee estrada ne’e.
