(Díli) Bekora- kumunidade Afetadu husi suku bekora, Kamea no Ailok realiza konferensia imprensa tamba la simu ho alargamentu estrada ba markasaun daruak no komunidade sira husu ba parte Governu tenki kumpri tuir prosedementu lei Nú 8/2017.
Tuir portavos Jose Maria Ximenes hateten iha konferensia Imprensa hatete, Komunidade suku Bekora nia estatutu rai maioria ho rai privadu, enkuantu wainhira Estadu hakarak atu utiliza rai privadu hodi interesse ba publiku, tenki tuir prosesu legal bazeia ba Lei Nú 8/2017 konaba propriasaun ba utilidade publika neébe regula konaba kondisaun no prosesa atu okupa propriedade privada ba utilidade publika.
“Depois de realizasaun enkontru iha sede suku Becora iha loron 10 fulan Janeiru 2025 nebe lidera husi Sekretariu Estadu SEATOU no prezente mos reprezentante sira husi Ministeriu Obras Públikas (MOP) parte Diresaun Nasional Estradas, Terras e Propriedades (Diretor Nacional), reprezentante Administrasaun Munisipal Dili (Diretor Ordem Pública), Adminitrador Postu Administrativu Cristo Rei, lider komunitaria no komunidade, ami Komunidade Afetadu hatudu koperasaun diak” dehan portavos ba jornalista iha areadores Bekora Tersa, 3/03/2025.
Portavos nee relata, kontribui ba prosesu desenvolvementu ba iha markasaun (dahuluk) alargamentu estrada, maske Governu seidauk halo sosializasaun ho komunidade afeitadu sira maibe komunidade kumpri no ida-idak nain rasik sobu no halot sasan sira enkuantu Governu seidauk kumpri nia dever tuir prosedementu husi lei n.º 8/2017.
“Ohin hamutuk iha ne’e, Komunidade Afetadu Suku Bekora, Suku kamea no Suku Ailok, deklara katak ami rezeita total ba iha markasaun daruak ba alargamentu estrada, Tamba ida neé afeta tebes ba iha komunidade ninia vida moris ne’ebe maioria depende ba atividade negosiu husi rai ne’ébe hetan markasaun,” hatutan portavoz.
Nia haktuir, komunidade afetadu, ezize Governu atu resolve uluk lai markasaun dahuluk ba alargamentu estrada hodi kumpri tuir prosedimentu Lei nº 8/2017 ho ninia etapa, sira mos identifika komunidade proprietariu sira ne’ebe hetan impaktu husi projetu faze ne’e mos, Governu viola tiha ona tanba halo uluk markasaun no la Halo avaliasaun ba valor propriedade hodi hatudu konpensasaun ne’ebe justu.
“Inspeksaun Negosiasaun ho Komunidade (Proprietariu) no Governo tenke halo akordu ho comunidade (proprietariu) konaba konpensasaun, antes liu ba prosesu obrigatoriu, Se la hetan akordu, entaun Governu bele fo dekretu espropriasaun ho justifikasaun legal Notifikasaun ba Pagamentu Konpensasaun Justu no Komunidade (proprietariu) tenke simu konpensasaun molok estadu atu foti rai” nia esplika
nia relata, Parte Tékniku sira husi Governu liuhusi Ministerio Obras Públika (sigla portuges MOP) no Terras e Propriadade halo ona levantamentu dadus ba rai no sasan sira ne’ebe afeta ba alargamentu no sei uza ba alargamentu estrada, no ba komunidade ne’ebe nia proriedade hetan estragus husi alargamentu ne’e sei simu indemnizasaun husi Governu no husi parte Governu mos sei halo enkontru dala 2 (rua) ho komunidade afetadu sira hodi halo negosiasaun ba folin indemnizasaun nian, inklui ba asina termu Aseitasaun ba folin indiminizasaun halo Pagamentu liu husi transferensia osan ba konta bankaria ba komunidade afetadu sira nian.
“husu komunidade ka rai nain afetadu atu prepara dokumentus individual hanesan: foto kopia Kartaun Eleitoral no Númeru konta bankaria atu hatama ba parte Diresaun Estradas – MOP bainhira husu no Igreja Becora posivelmente sei livre ka la kona parte kiik-oan ida (kona moru Igreja) husi alargamentu Estrada refere” salienta nia.
Nia hateten, Husi informasaun sira ne’ebe hato’o iha sosializasaun ne’e, komunidade konvensidu no konkorda, no komunidade hotu kontribui ba alargamentu Estrada refere no komunidade, mos nu’udar sarani Katolika, prezente mos Padre Administrador Parokia Bekora, preokupa ho alargamentu to’o iha resintu Igreja Becora, maibe preokupasaun ne’e ikus mai bele kura tanba Sekretariu Estado asuntu Tóponimia (sigla portuges-SEATOU) deklara katak sei la kona Igreja parokia Bekora.
“Iha sosializasaun ne’e, Sekretariu Estado Asuntu topononia (SEATOU)- fo hanoin ba komunidade afetadu sira ne’ebe seidauk iha dokumentu legal ruma karik, tenki hakbesik a’an ba Sede Suku atu hetan netik deklarasaun ruma, nune’e fo indemnizasaun karik iha faktu Sira ne’ebe iha kedas ona dokumentu komprovativu katak rai ka propriedade ne’e sira nian, sei lori ba aprezenta molok asina Termu Aseitasaun ,SEATOU ho ekipa fo prazu fulan ida husi loron 10 fulan Janeiru to’o loron 10 fulan Fevereiru, iha periodu fulan ida nia laran ne’e, sei halo enkontru ba da-rua, inklui asina Termu Aseitasaun ne’ebe sei halo ho komunidade afetadu idaidak” nia deklara.
Portavos ne’e salienta,la akontese enkontru tuir kompromisu ne’ebe SEATOU promote, Pior liu mak komunidade afetada voluntariamente ba MOP atu bele hetan informasaun kona-ba asina termu Aseitasaun, Infelizmente, MOP simu deit dokumetus balun hanesan foto kopia kartaun Eleitor, Konta Bankaria no numeru kontaktu individu ida-idak maibe konaba Termu Aseitasaun komunidade sira seidauk hetan.
“ami komunidade afetadu alargamentu estrada bekora deklara katak ami rejeita alargamentu estrada becora ba programa ii ho metro neen (6 m) husi estrada sorin-sorin ho razaun sira tuir mai Sosializasaun iha loron 10 fulan janeiru tinan 2025 ne’e Sekretariu Estado SEATOU ho ekipa deklara katak alargamentu Estrada ho medida metro tolu (3 m) sorin-sorin no Igreja Bekora posivelmente sei livre ka la kona parte kiik-oan ida husi alargamentu refere, maibe iha programa II (daruak) proprietariu Igreja mos kona. Tanba ami nudar sarani, ami rezeita” nia subliña
Enkuantu alargamentu ba markasaun ne’e ho metro neen (6 m) la planeadu tuir planu estratejiku governu nian. Tanba halo sosializasaun ho komunidade materia ida, ba fali ho implementasaun seluk ho nune’e komunidade Suku bekora rejeita tanba Governu halo alargamentu la planeadu no bele afeta mos ba Igreja katolika parokia bekora
” ami sente, alargamentu estrada husi ponte Maufelu to’o ponte Terminal Bekora la presiza luan liu hanesan estrada Rotunda Presidente Nicolau Lobato to’o Tasi Tolu ho razaun tanba Egarafamentu ne’ebe durante ne’e akontese iha Becora, durasaun la to’o 10 minutus Se halo alargamentu ho metro 3 husi parte sorin-sorin planu ka programa alargamentu I (da-uluk) ne’e sufisiente atu resolve engarafamentu” nia deklara
Entretantu tuir observasaun ekipa Media Mudansa iha tereinu nota katak, komunidade barak husi suku bekora maske la simu ho alargamentu ne’e mabie iha parte balun komunidade sira nafatin kumpri no halo’ot sasan no baku rahun uma ne’ebe tama iha markasaun ne’ebe ekipa SEATOU no MOP halo ona, enkuantu to’o notisia ne’e publika ekipa Media Mudansa seidauk halo komfirmasaun ho parte Governu relasiona ho preukupasaun komunidade no rezeita alargamentu Governu ba komunidade afeitadu Suku Bekora.
Ekipa Kobertura Media Mudansa.