(Díli) Mascarenhas-Plataforma Nasionál Bee Saneamentu no Ijiene Timor-Leste (PN-BESI-TL) hamutuk ho Bee Timor-Leste (BTL) realiaza diskusaun regular no mútua entre parte interesada, hodi identifika progresu no dezafiu sira inklui hamosu planu no asaun konjunta hodi bele haforsa diak liu tan servisu no bele dezenvolve setór Bee no Saneamentu iha Timor-Leste.
Platafórma Nasionál Bee Saneamentu no ljiene Timor-Leste (PN-BESI-TL) hane’esan asosiasaun rede mak servisu iha setór Bee-Moos, Saneamentu no Edukasaun Ijiene ne’ebé mak hari’i husi Organizasaun Naun Governamentál (ONG) lokál sira ne’ebé servisu iha setór refere.
Setór Bee-moos no Saneamentu mak setór ida ne’ebé presiza esforsu husi parte hotu-hotu no liu-liu Governu atu halo esforsu oin-oin hodi bele dezenvolve setór refere atu bele fornese ba komunidade iha territóriu laran tomak ho adekuadu, seguru, asesivel no sustentável.
Tuir Prezidente Plataforma Nasionál Bee Saneamentu no Ijiene Timor-Leste (PN-BESI-TL) Esmenia Laura Ximenes hateten, Setór Bee-moos no Saneamentu ne’e hanesan setór vital ida ne’ebé mak atu asegura no garante prosesu dezenvolvementu ne’ebé iha Timor-Leste.
“Setór ida ne’e konsidera hanesan maioria polítika governu nian desde iha VIII até IX konstituisionál konsidera katak setór ida ne’e hanesan setór prioridade ne’ebé mak sai hanesan programa polítika governu ba tinan liman (5) nian”, dehan Prezidente PN-BESI-TL liu husi nia diskursu iha salaun ADTL, Díli Kinta, (30/01/2025).
Prezidente ne’e haktuir, IX governu konstituisionál konsidera setór ida ne’e ninia infraestrutura labele atu kria tan, tanba balun laiha dezenvolvementu no laiha asesu ba setór refere sei fó impaktu ba problema sosiál sira.
“Maske konsidera hanesan setór privadu ba iha ita nia Governu maibé husi investimentu orsamentu jeral estadu ne’ebé mak ita hare’e ba iha nia númeru la atinzi to’o iha 2% iha porvolta 0 até 1% no aloka orsamentu jeral estadu ba iha setór bee-mos no sane’eamentu iha porvolta 1.2 husi orsamentu ne’ebé iha”, nia subliña.
Nia relata, Liu husi aspektu polítika iha enkuadramentu atu tulun governu Timor-Leste no instituisaun relevante sira ne’ebé servisu ba setór refere hodi bele dezenvolve no halo melloramentu ba setór bee-moos no sane’eamentu iha Timor-Leste.
Iha Fatin hanesan, Vise-Prezidente Komisaun Ezekutivu Bee Timor-Leste, (BTL,E.P) ba asuntu tékniku, José Filipe Ximenes Smith hatete, hanoin objetivu husi forum ida ne’e mak planu rutinas husi Plataforma BESI sira nia servisu no atividades tau matan mós ba Bee-moos.
“Timor-Leste sai mós hanesan parseiru importante ba governu no mós empreja sira ne’ebé maka fó sira nia pensaun iha área bee-moos liu-liu oinsá bele fó atendementu ba ita nia populsaun sira”, katak Vise-Prezidente BTL.
Vice ne’e hatutan, diskusaun ho parseiru sira hotu-hotu ita bele fó ideias saida mak parte Plataforma BESI nia signifika durante sira halo peskiza ho populsaun sira no aprezentasaun sira nia problema falta bee-moos ida ne’e mak sira sei aprejenta iha ne’e.
“PN-BESI-TL sei aprejenta depois parseiru sira ne’ebé partisipa iha enkontru ne’e sei fó sira nia ideia talvez tenke tau iha asaun tanba ita enkontru de’it ita laiha solusaun laiha asaun hanesan de’it , tanba ne’e BTL hanesan odamatan nakloke ba parseiru sira hotu-hotu ho koperasaun hotu ne’ebé mak durante ne’e hala’o kna’ar ba povu nia nesesidade liu-liu iha área bee-moos nian”, informa nia.
Nune’e nia dehan, durante ne’e mós la depende ba bee gratifikasaun sira mós halo identifikasaun ba fatin balun ne’ebé bele halo profundasaun atu bele hadia ba lasu atendementu ba sira nia nesesidade.
Entretantu ho razaun prinsipál husi estabelesimentu rede ne’e oinsá atu hola papél iha servisu advókasia ba setór Bee Saneamentu no ljiene iha Timor-Leste, hanesan prosesu ida atu garante partisipasaun ONG nasionál sira hodi tau matan ba prosesu polítika no dezenvolvimentu setór Bee, Saneamentu no ljene iha Timor-Leste, nune’e bele lori dezenvolvimentu ne’ebé inkluzivu ba Povu liga ho setór Bee, Saneamentu no Ijiene.
Jornalista: Zemidonio Martins/ Estajiadu: Timotio da Costa Belo
Editora: Sandi Belo