Timor Leste Presiza Ivestimentu Maka’as Iha Setór Produtivu Sira.

banner 120x600

(Dili) Mudansa – Fenómena sasán folin sa’e, dependénsia distribuidór no vítima konsumidór, sosiedade konsumidór paniku, reasaun normalmente hasoru ukun na’in sira presiza mellora diversifika ekonomia rai laran espesialmente MCAE, MTCIMAP, MNEC no koordenasaun rekursu ne’ebé SEPGFOPE, sentru formasaun iha atu la husik leet sira badaen.

Taxa importasaun sa’e, folin sasán sa’e, ita presiza sosializasaun no konsultasaun públiku, distribuidór balun halimar ho sasán folin tuir sira nia hakarak.

Timor Leste ohin loron ita iha rekursu sufisiente ne’ebé prepara hosi SEFOPE, Governo/Estadu ministériu interligadu halo koordenasaun ida di’ak para hodi garante no diversifika ekonomia rai laran.

Maluk sira ne’ebé hetan formasaun hosi SEFOPE no Sentru Formasaun sira, Governo liuliu Ministeriu interligadu sira hanesan MCAE, MTCI, MAP, MNEC servisu hamutuk lori investidór estranjeiru sira mai investe iha ita-nia rai. Dadaun infrenta hela folin sasán sa’e povu, sidadaun tomak  preokupa loja no kios ke balun hahú manipula folin, estudante i povu baibain difikulta tebes sira nia nesesidade loroloron.

Ekonomia no demandas merkadu internasionál ba produtu lokál, demandas merkadu internasionál sa’e makas liuliu ba produtu agríkola sira hanesan, Kafe, Mina Nu’u, Fos Rai, Avokate, nst.

Produtu hirak temi iha leten ho folin asessivel no satisfatoriu ba produtór, infelizmente Timor-Leste nia kuantidade produsaun ba variedade produtu hirak ne’e sei menus tebes no labele garantia esportasaun sustentavel tuir nesesidade demandas merkadu nia iha.

Esportasaun sustentavel tuir nesesidade demandas merkadu nia, tanba ne’e alerta Timor oan agrikultór sira atu iha vontade no espíritu badinas nian hodi kuda variedade sira mensiona iha leten, ita hahú diversifika setór produtivu sira hahú agora hodi garante independénsia ekonómika kore an hosi dependénsia ba mina no gas.

Aleinde ida ne’e emprezáriu internasionál barak hakarak/buka atu investe hodi sosa produtu sira ne’e tantu halo esportasaun ba nasaun seluk, nune’e mós harii fábrika iha ita-nia rain, maibé sira ne’e hotu defende liu ba kuantidade produsaun agríkola nivel nasionál.

Timor-Leste nia área poténsia barak abandona dadaun ne’e, tanba de’it hotu-hotu defende makas liu ba subsídiu estadu hosi fontes mina rai, ne’ebé la du’un no laiha sustentabilidade, ém vés dé kuda  variedade produtu sira haktuir iha leten.

Mina no gas sei bele maran iha tempu seguinte, produsaun agríkola kontinua buras sai nu’udar forsa alternativa hodi substitui mina no gas ita hahú agora nune’e bele hamnasa iha loron tuir mai, duke ignora mak ita rasik sei arrepende tempu tuir mai.

Ho hanoin hirak tenik ita husu estadu no governu liuliu Ministerio relevante hanesan, MAP, MTCI, MCAE, SEFOPE, MNEC, Ministerio tenke buka solusaun ba ida ne’e, Ministerio hirak ne’e tenke servisu hamutuk apoiu ba Grupo kooperativa agrikultór sira hodi bele prodús mina lokál sira/mina Nu’u, foos rai, nst, ita iha   produsaun rasik hodi redús dependénsia ba rai li’ur.

Ministériu Agricultura e Pescas buka apoiu mákina ida ne’ebé ho modernu i avansadu para hodi halo prosesamentu ba mina nuu, foos rai, fábrika  iha ita rain rasik hodi konsumu no produtu sira ne’ebé tenik iha leten ita bele prodús rasik iha ita-nia rai, Kordena ho SEFOPE, MAP prepara tékniku sira hodi eleva í fó formasaun ba agrikultór sira oinsá prosesamentu mina  ida ho modernu no higiene.

Ministériu Turimo Comersiu Indiustria tulun no apoiu ita-nia indústria ki’ik/Grupo kooperativa sira  liu hosi apoiu materiál, koordena ho SEFOPE prepara tékniku sira hodi eleva i formasaun i kria lejizlasaun hodi regulariza standarisaun sasán nia folin iha nia rai.

Aleinde ida ne’e husu AIFAESA kontrola efetivu liu tan sasán nia folin no prazu sasán sira nia iha kios ke no loja sira hahú manipula i mós kontrola até  munisípiu sira.

 

Hakerek nain :

Naran  : Asala Vicente

Hp/WA : +670-77254381                                                                    

Hela fatin : Rai-Kotu                                                                            

Vise Presidente Jurisdisaun : Organizasaun Registensia Sagrada Familia-ORSF

Email : asalavicente4@gmail.com

Facebook : Asala Vicente

banner 325x300