(Dili) Mudansa- Esperansa ne’ebé Inan-Aman tula ba oan ida iha prosesu estudu mak hakarak oan iha prestasaun di’ak hahu hosi Pre-Primaria to’o remata universidade maibé dalaruma Inan-Aman rasik mós hasoru difikuldade iha apoiu finanseiru ne’ebé tuir lolos sira iha obrigasaun atu responde, situsaun ne’e sai realidade moris ba Salvadór Mendes da Rosa iha nia jornada estudu.
Família nia ekonomia ne’ebé insufisiente difikulta tebes Salvadór hodi bele utiliza nia tempu aprende hanesan ho nia maluk sira seluk. Tanba ho difikuldade sira ne’e obriga Salvadór tenke faan sasan atu bele sustenta nia estudu hahu hosi Primaria to’o agora dadaun iha Universidade.
Universidade mak knua akademiku ne’e esudante sira iha ambisaun atu atinje, iha knua ne’e rasik mós akumula Estudade ne’ebé mai ho nia istoria (background) ne’ebé diferente, balun mai hosi família ne’ebé riku no balun mós mai hosi família ne’ebé simples, iha diversidade ne’e nia laran, Salvadór konsiente ho nia realidade moris, nia la moe hodi faan sigaru hodi ekonomikamente aguente nia estudu iha universidade.
Nia konta ba jornalista Média Mudansa katak, halo vida negosiu ka faan sasan la’ós foin mak halo maibé desde nia sei ki’ik, iha tinan 2012 bainhira iha sei iha banku Primaria nia hahu ona halo negosiu, ba dahuluk nia faan nu’u maran ba ema ne’ebé ho makina dulas nu’u. Hafoin iha 2014, nia faan fali manu-tolu daan, no iha tinan 2015 to’o 2017 nia halo negosiu, dudu karoxa (gerobag) lori (antar) ema nia sasan hodi ema selu no alende, nia mós kuda modohodi faan. Ho atividade hirak ne’e, Salvadór hetan osan apoia nia estudu to’o remata sekundariu.
Hosi Sekudariu to’o mai Universidade nia hahu fali faan sigaru, dadaun ne’e Salavór hanesan estudante ida hosi Universidade Díli (UNDIL), nia kontinua faan sigaru hodi hatan ba nesesidade uma laran nune’e mós universidade nian.
“Difikuldade uma laran nia mak hanesan, presiza rinso no sabaun. Universidade nia mak hanesan kadernu lapizeira, pulsa ba internet bainhira halo traballu ruma, print ka fotokopia materia aula nian no osan selu eskola, nesesidade hirak ne’e, motiva ha’u inisia faan sasan,” dehan nia.
Ba dahuluk faan sigaru, nia hahu sigaru LA, ho orasamentu ne’ebé ki’ik tebes, dolar 15 no hetan redimentu dolar 20 nia profitu $5 , nia kontinua faan ho nia rendimentu ne’ebé aumenta nia sosa tan sigaru Marboro ho kustu $18.50 nia faan masu ida $ 2. 50 no LA masu ida $ 2 hosi redimentu ne’ebé mak nia iha ajuda tebes nia iha prosesu universidade.
“Problema ne’ebé mak hasoru bainhira halo negosiu faan sigaru, família balun gosta deve de’it no mós kolega sira deve de’it tanba ne’e halo negosiu la’o hakdasak. Dala ruma sigaru ha’u rai hela uma kolega sira mai foti fuma de’it la sosa maibé buat ne’e sira lakomprende mak susar tebes mai ha’u atu bele sosa fali sigaru hodi faan,’ tenik nia
Mensajen furak ne’ebé nia hakarak fahe ho kolega joven sira seluk mak lalika garantia inan aman maibé buka moris rasik maske hahu ho ki’i hanesan fa’an sigaru ka halo negosiu seluk maibé importante liu mak labele moe buka hodi buka osan. Karik Garantia ba inan aman mak sei hasoru terus bo’ot foin susesu maibe bainhaira buka moris rasik mak ita sei sussesu lalais.
Iha futuru oin mai, nia iha mehi atu sai Polisia Nasionál Timor-Leste (PNTL) no karik mehi ne’e mak atinje nia sei la halo negosiu faan sasan tan. Maibé karik mehi ne’e mak la sai realidade mak nia sei kontinua nafatin nia negosiu faan sasan.
Salvador mendes da Rosa nu’udar joven enerjetiku ida ne’e nunka moe ba moris, nia ho idade 20 hosi munisípiu Viqueque, postu administrativu Ossu, suku Osssorua no aldeia Uma Tamene.
Estagiada : Teresa Gomes lijia Bruno
Editór : Felisberto F. da Costa
