(Díli) Mudansa -Prezidente Autoridade Munísipiu Díli (PAMD) La konkorda ho aktu Guarda Munisípiu sira nian ne’ebé kada loron hadau sasan no duni hela de’it Negosiante sira. Maibé husu mós ba negosiante sira atu obedese lei no orden.
Iha Entrevista ne’ebé Jornalista Média Mudansa halo ho Prezidente Autoridade Munisípiu Gregório Saldanha Hatete bai-bain Guarda Munisípiu sira duni ema ne’ebé fa’an iha dalan ninin, ne’e hatudu sinál katak negosiante sira la iha konsiensia, karik avizu ona mak la kohi kumpri kosekuensia tenki duni, pior liu tan mak duni tina maibé mai nafatin hela de’it, nia problema mak la respeita ona orden públiku no la respeita regulamentu no lei sira.
Fatin hotu-hotu ne’ebé mak Guarda Munisípiu tun ba duni maibé kontinua mai, ida ne’e problema iha dezobediensia katak la obedese ona regulamentu no la obedese ona ema ne’ebé hala’o hela sira nia servisu, ne’e lei mak haruka servisu, maibé ba hadau sasan duni de’it ne’e buat seluk ona ne’e ita la konkorda.
“Ha’u mós la konkorda bainhira Guarda Munisípiu sira ba hadau de’it ema nia sasan ou duni tanba ita duni sai de’it ne’e ita la respeita negosiante sira ne’e, bainhira ba atua no fó hatene mak la sai nafatin ne’e lei obrigatoriu tenki hasai, no hasai mak nafatin mai ne’e signifika katak ita la respeita malu no la obedese ona regulamentu no ema sira ne’ebé hala’o lei ne’e no implementa lei sira, tanba ne’e mak sira ne’ebé servisu ne’e halo tuir regulamentu ne’ebe mak iha”. Dehan Prezidente Autoridade Munísipiu Díli (PAMD) Gregório Saldanha ba Jornalista Média Mudansa iha edifisiu PAM Matadoru Kinta, (11/04/24)
Nia Fóti Ezemplu hanesan iha kampu Baru, negosiante sira fa’an fali iha loja oin, ne’e interompe fali dalan ema la’o ba mai no Ambulansia liu ba mai, iha Audian fóho osan mean, elemloi no bairu pite, ne’e duni ba dala hira ona maibé fa’an nafatin, prontu ida ne’e tenki muda mentalidade hirak ne’e, hot-hotu tenki kumpri regras hirak ne’e, sira ne’ebé iha terenu hala’o de’it sira nia servisu, tuir de’it lei ne’ebé mak iha se halo la los ne’e presija kurije
“Dalan atu dignifika negosiante sira mak primeiru sira tenki dignifika ema seluk atu nune’e ema seluk mós bele dignifika sira, ezemplu, bandu la bele fa’an iha ruma, se ko’alia kasar lakoi sai, duni no hadau sasan tiha, aban kontinua mai, ne’e dignifika halo nusa, sira rasik la dignifika an tanba sira husik sira nia an la tuir regulamentu ne’ebé iha, primeiru tenki kumpri lei atu nune’e lei ne’e bele dignifika sira, ha’u hanoin ne’e lá’ós problema dignifikasaun maibé bainhira kumpri de’it buat hotu sei la’o ho di’ak”. dehan nia
Nia Infórma maluk sira mós hatene katak fatin ne’e fatin publiku, ne’e intrompe ema, kareta la’o ba mai halo engarafamentu, fatin merkadu iha ba fa’an iha merkadu, kondisaun merkadu mós hadia nafatin, “ne’ebé di’ak liu rona malu atu nune’e dignidade ne’e iha, dignidade mosu iha parte rua, autoridade Munisípiu ho ita sira bai-bain rona malu buat hotu sei la’o ho di’ak. Ita nia direitu obrigasaun la’o hanesan hotu entaun dignidade ne’e mosu, direitu ho dever reprezenta Dignidade,”.
Autoridade ne’e subliña, atu jere negosiante ho di’ak mak tenki hadia kondisaun balun, hanesan, fatin ba merkadu, maluk sira mós tenki tau matan ba fatin públiku, parte rua tenki rona malu. bainhira hatete, dehan la bele ne’e la bele dunik, hotu-hotu tenki hakruk ba Lei no ita hotu hamrik iha lei nia okos. Kondisaun merkadu tenki hadia nafatin atu nune’e negosiante bele sente dunik kondisaun merkadu ne’e.
“Ami sei organiza halo oinsa atu nune’e negosiente ne’ebé mak barak tebes la bele rungu-ranga maibé tenki kordena ho didi’ak. Tempu ami organiza dadaun hela mak hadia haris fatin, sentina, be’e, eletrisidade. Provizorialmente ita aguenta ho situasaun hanesan ne’e, ami iha planu ona maske balu la konkorda no kritika maibé ami nia planu la’o nafatin atu hari’i merkadu, merkadu sentral iha Taibesi ne’e governu nia preokupasaun, oinsá mak organiza ita nia vendedores ho kondisaun ida ke di’ak liu”. Dehan nia
Nia hakotu, situasaun la’ós fóun tanba ne’e governu iha obrigasaun atu hadia kondisaun hirak ne’e atu nune’e vendedor iha fatin sufisente, saudave, kontroladu non organizadu atu nune’e sira fa’an sasan ho di’ak. Fatin mós hijeniku atu nune’e ema sosa sasan mós la bele hakribi.
Ezemplu hanesan iha Taibesi, fatin la dun di’ak, identifika Manleu ho Taibesi atu nune’e atu hadia sentina, posu nakonu hotu ona, inklui organiza no kordena sira fa’an ho didi’ak tanba fatin ne’eba klot. Karik orsamentu iha ona “ami mós komesa bo’ok prosesu la’o hela tanba ida ne’e la’ós problema fóun problema tuan husi governu tanba ne’e sei rezolve,”.
Iha sikun seluk negosiante Julio Pinto husi Munisípiu Baukau, hela fatin Becora, Nia hala’o nia negosiu fa’an Nu’u iha bairu Fórmosa, hatete, lei nú 33/2008 ne’e la limite sira hodi hetan osan maibé buka rasik mak hodi sustenta família uma laran,
Nia infórma Durante hala’o negosiu fa’an nu’u sira kontribui ba ambiente moss, tau lixu tuir nia fatin no sira la soe arbiru, los dunik katak, Governu bandu ona dehan la bele fa’an iha dalan ninin maibé Negosiante sira nafatin fa’an iha dalan ninin tanba de’it attu sustenta nesesidade família lor-loron.
Nia esklarese sira hala’o negosiu fa’an nu’u guarda munisípiu duni sira tun sae de’it, “tanba ne’e ha’u husu ba governu prepara hela fatin ida ba negosiante nu’u sira atu nune’e kompradór sira atu kompra nu’u karik ba iha fatin nu’u de’it. Tanba durante ne’e fa’an nu’u maibé fatin ba sira la iha, fan iha tasi ibun, jardin maibé guarda Munisípiu duni sira no fóti hotu sira nia nu’u”.
Iha parte seluk Pontu de vista husi Feliciano da Costa Araújo Diretor HAK Timor-Leste katak autoridade sira seidauk iha planu preparadu ne’ebé ho kualidade, tuir faktus dala barak viola direitu sidadaun nian liu-liu negosiante povu ai-leba ne’ebé mak halo sira nia negosiasaun iha dalan ninin
Autoridade presija tau atensaun ba dahuluk, kria uluk kondisaun no daruak identifika fatin ne’ebé maka dignu ba negosiante sira atu koloka tuir área ida-idak nian.
“Lei atu regula ema signifika ita nia implementasaun tenki Humanismu la’ós tanba ezekuta orden ema tenki tuir ita nia fórsa de’it hanesan sekretáriu estadu sira tenki fó hanoin ba nia ajente sira atu labele implementa ida liu husi fórsa, klaru katak lei atu regula sidadaun hotu-hotu maibé la signifika katak ita utiliza fórsa mak bele atua sidadaun sira, ne’e la’ós nia tempu, aproximasaun sira hanesan ne’e maka hamosu violasaun ba direitus umanus, ne’e konsidera katak ita la profesional” tènik nia
Nia afirma autoridade sira presija halo uluk asesmentu atu bele hatene total husi negosiante hira mak halo atividade negosiu no segundu mak konvoka reuniaun ida hamutuk atu bele buka solusaun no terseiru maka presija tau atensaun maximu tebes-tebes ne’e mak kria kondisaun ba negosiante sira atu nune’e labele mosu tan hanesan tinan-tinan.
Estajiadu : Lya Silva, Marcelina da Silva Sarmento & Gaudensia Elu
Editór : Veraka
