EKOSTT Mehi ba Sidade Moos, Organizadu, Saudavél no Seguru ihaTeritoriu TL

banner 120x600

(DÍLI) Mudansa- País Timor-Leste konesidu ho nia beleza natureza ne’ebé furak, riku ba biodiversidade marina, maibé problema ne’ebé sempre hasoru iha terenu maka lixu lekar iha fatin hotu- hotu, okupasaun ilegal ba espasu publiku, problema inundasaun, valeta ka esgotu nakonu ho rai no foer, estrada protokolu sira iha kapitál sai fali fatin hodi para kareta no motor privadu, merkadu nakfila ba hela fatin permanente, uma hari’i iha mota ninin no fo risku ba vida moris umanu nian.

IX Governu Konstituisional nia prezensa maka atu hadia ka re-organiza sidade hotu-hotu iha teritoriu Timor-Leste. Atu garante implementasaun polítika Toponímia, Organizasuan Urbana,  Higiene e Ordem Públika iha 13 Munisípiu no Autoridade Administrativu de Ataúro.

Ohin loron 09 fulan Abril tinan 2024, ekipa konjunta ne’ebé partisipa iha ne’e kompostu husi MAE, MOP, MJ-Terras e Propriedade, Ministerio Interior (PNTL, Bom Beiros), Ministerio Defesa, Ministerio Comercio e Industria, Ministerio Turismo e Ambiental, Ministerio Trasnporte e Komunikasaun, Reprezentante Prezidente Autoridade Munisípiu Díli, Administradór Postu iha Munisípiu Díli no Xefe do Suku sira, hakarak hato’o ba públiku katak ekipa konjunta ida ne’e sei hahú servisu iha terenu hahú ohin loron ba oin mais efikas hodi responde ba problema hirak neʼebé sita tiha ona iha leten.

Objetivu prinsipal husi forma ekipa konjunta ida ne’e maka atu Organiza Sidade Iha Teritoriu Tomak, Transforma MOSS (Mos, Organizado, Saudavel no Seguru). (MOSS ho nia sentidu: Mos, Organizado, Saudavel no Seguru). Mos, katak ita hakarak hela iha ambiente ida ne’ebé mos (laiha foer); Organizado, katak buat hotu tenke hatur tuir ida-idak nia fatin, liliu utilizasaun ba espasu publiku sira tenke tuir nia funsaun; Saudavel, katak ema hotu tenke moris ho saude ne’ebé diak; Seguru, katak ema hotu iha direltu atu bele goja moris ho hakmatek.

Tamba ne’e, Atu alkansa mehi ida ne’e, Ekipa konjunta ida ne’e sei hala’o servisu sira hanesan tuir mai:

  1. Hamutuk ho Autoridade Munisipais sira hotu atu organiza vendedores sira ne’ebé faan iha estrada ibun no muda ba merkadu;
  2. Hamutuk ho Autoridade Munisipais hotu-hotu, atu halo inspesaun iha terenu hodi normaliza fila fali trotoar sira ne’ebé sobu, halo konstrusaun iha valeta leten nomós utilizasaun espasu publiku la tuir nia funsaun;
  3. Hamutuk ho Autoridade Munisipais hotu-hotu atu fiskalizasaun/inspesaun iha terenu tuir servisu instituisaun ida-idak nian.

Oportunidade ida ne’e, Governu hakarak fó avízu ba públiku katak:

  1. Komunidade sira ne’ebé simu ona notifikasaun husi Presidente Autoridade tenke prepara ona ita boot sira nia sasan hodi muda sai;
  2. Komunidade ne’ebé maka hela pertense ba Bidau to’o Cristo Rei no okupa tiha trotara parte tasi ibun atu bele hamamuk fatin refere, hodi bele fasilita ema lao ain no halo exerciso;
  3. Komunidade ne’ebé hela pertense ba tasi ibun, minimu 50 metros distancia husi tasi ibun to’o rai maran;
  4. Komunidade ne’ebé maka ke’e rai iha foho lolon hodi konstrui uma no prejudika ba sendimentasaun iha sidade, tenke hapara;
  5. Komunidade sira hela iha pertense tasi ibun, Bebonuk to’o Pertamina Internasional husu atu hamamuk ona fatin refere;
  6. Komunidade hela pertense Comoro mota ibun to iha Ponte Comoro II tenke hamamuk fatin refere;
  7. Vendedores ambulante faan ikan iha tasi ibun, tenke muda hotu ba merkadu, LABELE faan ikan iha nahe uza hudi tahan iha trotoar leten;
  8. Mate uma/Halo festa/feira labele taka estrada publiku (tenke hetan uluk autorizasaun husi autoridade Munisípiu sira) no LA AUTORIZA ATU LOKE BOLA GULING NO KURU-KURU.
  9. Husu ba komunidade sira ne’ebé hakiak animal (fahi, bibi, karau, manu nsst) atu muda fatin no labele husik animal halo movimentu livre iha komunidade nia let;
  10. Fó avizu ba populasaun tomak atu LABELE HALO BAROLHO (loke musica, kanta e toka) entre 21:00 (tuku 9 kalan) até 06:00 dader ne’ebé prejudika ba ema seluk nia komunikasaun ou deskansa sem hetan ona licensa husi Autoridade Municipal:
  11. Komunidade/negosiante/loja nain ne’ebé estraga trotoar atu re-konstrui fila fali ba nia standar origin
  12. Komunidade ne’ebé hari’i kualker konstrusaun iha valeta leten atu hasai/sobu;
  13. Negosiante kareta no motor labele okupa rai estado sem autorizasaun husi autoridade Munisípiu;
  14. Loja nain sira atu organiza rasik ita boot sira nia lixo no soe iha direita iha Tibar;
  15. Husu ba funsionariu publiku sira no komunidade tomak atu kumpri regras estacionamentu;
  16. Husu ba negosiante sira labele hela permanente iha Merkadu laran;
  17. Husu ba operador telekomunikasaun sira, governu extende tempu fulan 1 tan hodi fo tempu ba ita boot sira organiza fiu internet ne’ebé tabele la organizado iha sidade laran;
  18. Husu ba Emprezariu ou negosiante ne’ebé halo publikasaun ilegal ba sira nia produtu liu husi Banner, spanduk no seluk-seluk tan atu hasai direitamentu molok autoridade relevantes sira ba halo inspesaun direita iha terenu;
  19. Husu ba nain ba Kareta sukata ne’ebé para iha espasu publiku/estrada ho tempu naruk tenke muda sai;
  20. Husu ba nain ba kareta sira atu labele parke/estaciona kareta iha estrada publiku, sosa kareta tenke aranja ho paragem rasik;

Ekipa Konjunta Organiza Sidade Iha Teritoriu Tomak (EKOSTT), Transforma MOSS (Mos, Organizado, Saudavel no Seguru)

Povu doben Timor Leste, Konsidera ba baze legal sira tuir mai:

  1. Decreto-Lei N.º 3/2024 de 17 de Janeiro Primeira alteração ao Decreto-Lei n.º 33/2008, de 27 de agosto, sobre Higiene e Ordem Públiku;
  2. Decreto-Lei N.º 51/2016, 28 de Dezembro – Licenciamento Mensagens Publicitarias;
  3. Decreto-Lei N.º 2/2017, 22 de Março – Sistema de Gestão de Residuos Solidos Urbanos
  4. Decreto-Lel N.º 3/2017, 22 de Março Regime das Zonas de Estacionamento de Duração Limitada.

Konferência  Imprensa

banner 325x300